Huấn luyện nhân viên nhìn từ bóng đá Việt Nam

Lê Trọng Thêm- LTT & Lawyers

Giới chuyên môn đánh giá rất cao vị HLV Park Hang Seo trong kết quả vô địch AFF Cup của bóng đá Việt Nam, từ đó để thấy vai trò của người huấn luyện trong việc đạt thành tích là vô cùng quan trọng. Chủ doanh nghiệp nào cũng biết yếu tố nhân sự quyết định thành bại trong kết quả kinh doanh của mình.

Tuy nhiên, rất ít doanh nghiệp hiểu được rằng, thành công trong việc huấn luyện, dẫn dắt từng nhân viên sẽ tạo ra thành công lớn hơn cho tổ chức. Theo tác giả người Mỹ Timothy Gallwey về các phương pháp huấn luyện, ông đã đưa ra khái niệm “huấn luyện là nghệ thuật tạo dựng một môi trường, thông qua đối thoại và một cách tương tác, mà làm cho một người thực hiện các hành động đê đạt được mục tiêu mà người đó mong muốn”.

Thành quả của bóng đá Việt Nam hiện nay là do Việt Nam có HLV Park Hang Seo giỏi hay là do chúng ta có thế hệ cầu thủ giỏi. Để trả lời cho câu hỏi này, trước tiên chúng ta cần hiểu rõ vai trò của huấn luyện viên lên thành quả đạt được của một cá nhân và tập thể. Hiểu được vai trò của huấn luyện viên, từ đó mới có thể đưa ra lời khuyên về công tác huấn luyện, kèm cặp nhân viên của một tổ chức đối với từng cá nhân nhằm phát huy được năng lực và đạt mục tiêu của cá nhân và sau đó là mục tiêu của tổ chức.

Tác động của người huấn luyện lên thành tích của tổ chức

Dấu ấn cá nhân của huấn luyện viên mà Ông Park Hang Seo đạt được trong thành tích của các cấp độ đội tuyển Việt Nam như vị trí á quân U23 Châu Á, top 4 đội mạnh nhất Asiad hay vừa qua là vô địch Đông Nam Á ở cấp độ đội tuyển quốc gia là không phải bàn cãi. Việc góp mặt của Ông Park đã thổi một làn gió mới đầy năng lượng cho nền bóng đá Việt Nam cũng được người hâm mộ và giới chuyên môn thừa nhận rộng rãi.

Những năm gần đây, công tác đào tạo phát triển nhân sự đã được nhiều doanh nghiệp Việt Nam quan tâm. Bởi lẽ so với chi phí lương và phúc lợi thì phần ngân sách dành cho nhân viên đi học hoặc thuê dịch vụ đào tạo bên ngoài là không đáng kể. Trong khi đó nếu có nhân sự giỏi hiệu suất lao động tăng lên rất đáng kể. Tuy nhiên, phần lớn các công ty mới dừng lại ở khâu đào tạo, rất ít doanh nghiệp đưa vấn đề huấn luyện, kèm cặp nhân viên đồng hành với đạt mục tiêu của doanh nghiệp.

Hay nói cách khác, việc phát triển nhân sự mới dừng lại phần nhiều ở thế thụ động. So với đào tạo một điểm khác biệt quan trọng là huấn luyện thường gắn với mục tiêu của nhân viên và xem nhân viên là trung tâm trong công tác huấn luyện. Đồng thời, thông qua việc đạt mục tiêu của từng cá nhân để bảo đảm mục tiêu của tổ chức.

Theo một kết quả khảo sát trên 19.000 nhân viên & cấp quản lý của rất nhiều công ty về thành quả của nhân viên, cho thấy nếu nhân viên được huấn luyện chính thức thì hiệu suất làm việc tăng lên 36% so với không được huấn luyện. Như vậy, nếu các doanh nghiệp Việt Nam trú trọng việc xây dựng đội ngũ huấn luyện viên và thực hiện thường xuyên công tác huấn luyện, kết quả có thể mong đợi rằng hiệu suất làm việc của người lao động Việt Nam sẽ tăng lên trong thời gian tới.

Mô hình huấn luyện G.R.O.W

Chúng ta thử đánh giá thành công HLV Park cho thành tích mà các cấp độ đội tuyển Việt Nam đạt được thông qua mô hình huấn luyện G.R.O.W của Sir John Whitmore- người tiên phong trong ngành công nghiệp huấn luyện điều hành, đã diễn ra như thế nào.

G-Goal- Thiết lập mục tiêu. Trước khi vào bất kỳ giải đấu nào, các huấn luyện viên thường đặt mục tiêu của đội, từ việc phải vượt qua vòng bảng cho đến việc phải vào tứ kết, bán kết, thậm chí là chung kết. Tương tự như vậy, đối với từng cá nhân trong tổ chức, hàng năm ngoài việc giao chỉ tiêu KPI cho công việc cần hoàn thành. Những người làm công tác huấn luyện phải cùng nhân viên được huấn luyện thiết lập mục tiêu cho riêng họ. Phải lưu ý rằng, đây là mục tiêu của nhân viên, cái mà nhân viên cần thực hiện để đạt được chứ không phải mục tiêu của người huấn luyện viên phải đạt được.

Chữ R viết tắt của từ Reality khảo sát hiện trạng. Sau 1 tháng sau khi tiếp nhận quyền HLV các đội tuyển Việt Nam Ông Park nhận xét “Tôi đã từng là cầu thủ ở Hàn Quốc. Cầu thủ Việt Nam về kỹ thuật và chuyền bóng khá lá tốt nhưng tôi cũng hơi tiếc vấn đề của họ là thể lực. Chúng ta cần có kế hoạch cụ thể để giải quyết vấn đề này”. Từ việc khảo sát thực tế này, Ông Park đã đưa ra nhiều phương pháp huấn luyện thể lực cho các câu thủ Việt Nam và kết quả đạt được là trong 3 giải đấu ở các cấp độ, các cầu thủ Việt Nam có đủ sức khỏe để thi đấu 90 phút căng thẳng với mật độ thi đấu dày đặc.

Đây là một trong khác biệt lớn mà người huấn luyện mới làm được so với những vị HLV tiền nhiệm. Đối với doanh nghiệp, việc đánh giá khả năng hiện tại của một nhân viên có ý nghĩa quan trọng trong việc xác định mục tiêu nào là phù hợp với người đó. Ngoài ra, người huấn luyện viên còn giúp người nhân viên tổng kết lại một quá trình phát triển năng lực và thành quả trước nay họ đã đạt được.

Chữ O- viết tắt của từ Obstabcles và  Options- khai thác các phương án, các trở ngại. Sau khi xác định được hiện trạng về thể lực là một trong các rào cản chính khiến các cầu thủ Việt Nam chưa thể đạt được các thành tích. Ngoài ra, Ông Park đã cùng các học trò của mình còn xác định thêm các trở ngại khác mà các đội tuyển Việt Nam gặp phải như là vấn đề tâm lý thi đấu, việc thi chuyển chiến thuật hợp lý trong từng trận. Như một huấn luyện viên lão làng, Ông Park đã đưa ra các giải pháp để các cầu thủ đi đúng hướng, nhưng không phải là người trực tiếp giải quyết thay các cầu thủ.

Điển hình như việc cải thiện vấn đề tâm lý thi đấu bằng việc luôn giúp các học trò của mình giữ được bình tĩnh để thi đấu với cái đầu lạnh. Việc thi đấu đúng các đấu pháp mà ban huấn luyện đề ra. Trong công tác huấn luyện nhân viên cũng vậy, thói quen thông thường mỗi khi nhân viên không hoàn thành mục tiêu là một lý do nào đó, nhiệm vụ của người huấn luyện là phải giúp họ tự nhận ra trở ngại thực sự, cũng như giải pháp phù hợp với bản thân họ để họ đạt được mục tiêu.

Chữ W- viết tắt của từ Way Forward- Xây dựng ý chí, cam kết. Trước mỗi trận đấu người huấn luyện viên giỏi luôn biết cách để làm cho từng cầu thủ cam kết thực hiện đúng ý đồ kỹ chiến thuật để đạt mục mà toàn đội đề ra. Việc huấn luyện viên chỉ dẫn cụ thể từng bước, từng hành động và xác định thời gian cụ thể cho từng cầu thủ cần phải làm gì. Ngoài ra, trong một trận đấu, huấn luyện viên và cầu thủ thường thống nhất với nhau về cách thức hỗ trợ.

Đó là mỗi khi có thời gian chết khi trọng tài cho trận đấu tạm dừng lại, người đội trưởng hoặc các cầu thủ ở vị trí thi triển chiến thuật thường chạy lại khu vực của ban huấn luyện để tiếp nhận các lời khuyên để hỗ trợ đội bóng dành chiến thắng. Trong doanh nghiệp, người huấn luyện viên cũng cần phải xây dựng ý chí cho nhân viên, giúp bản thận họ phải cam kết hoàn thành mục tiêu của mình. Tránh tình trạng khi gặp khó khăn, nhân viên sẽ đẩy phần hoàn thành mục tiêu cho người huấn luyện.

Mục tiêu và thành tích trong các môn thể thao đối kháng thường rất khó đạt được, nhưng một đội bóng có huấn luyện viên biết đưa ra phương pháp huấn luyện đúng đắn thì vấn đề thành tích không phải chuyện xa vời. Trong kinh doanh cũng vậy, nếu những nhà lãnh đạo doanh nghiệp nếu có phương pháp huận luyện nhân viên tốt cùng với các chính sách nhân sự phù hợp, việc đạt mục tiêu cá nhân và thành tích của tập thể là điều có thể đạt được.

Để công tác huấn luyện nhân viên đạt kết quả, huấn luyện viên cần trang bị một số kỹ năng chính như (i) kỹ năng đặt câu hỏi để làm rõ mục tiêu, xác định đúng thực trạng và các trở ngại; (ii) kỹ năng lắng nghe chủ động để đưa người được huấn luyện vào việc tìm giải pháp để đạt mục tiêu của chính họ; (iii) kỹ năng truyền đạt khi huấn luyện để giúp người được huấn luyện nhận ra năng lực của bản thân, tự tin thực hiện mục tiêu của mình. Cuối cùng, một người chỉ thực sự làm chủ được năng lực huấn luyện nhân viên khi họ thường xuyên được thực hành công tác huấn luyện.

Ai là người làm công tác huấn luyện trong doanh nghiệp

Việc huấn luyện đã nâng cao được hiệu suất công việc là kết luận không thể bàn cãi. Tuy nhiên nhiều chủ doanh nghiệp lo lắng và không biết lấy ai làm người thực hiện công tác huấn luyện. Nhìn từ bóng đá, ngoài vị huấn luyện viên trưởng, đội bóng còn nhiều vị trợ lý huấn luyện viên lo nhiều mảng chuyên môn như huấn luyện viên thể lực, huấn luyện viên thủ môn, huấn luyện viên về kỹ chiến thuật…vv.

Theo các chuyên gia phát triển con người, để tổ chức thành công thì bất kỳ ai hễ có người do mình quản lý đều cần phải trang bị kỹ năng huấn luyện, kèm cặp nhân viên cấp dưới của mình để đạt mục tiêu. Khi đó những vị trí quản lý luôn phải song hành, đội trên đầu mình hai chiếc mũ, người quản lý và người huấn luyện. Họ cần thi chuyển linh hoạt khi nào phải sử dụng chiếc mũ người quản lý để chỉ dẫn cho nhân viên mình làm việc và khi nào cần sử dụng chiếc mũ huấn luyện để giúp nhân viên của mình đạt mục tiêu. Để làm được công việc này đòi hỏi cần có thời gian và kiên trì rèn luyện kỹ năng thông qua công việc.

Từ cách bố trí huấn luyện viên như trên, trong doanh nghiệp sẽ hình thành cơ chế hình tháp trong công tác huấn luyện. Cụ thể là nếu nhìn từ trên xuống lãnh đạo cấp cáo đóng vai trò là người huấn luyện của lãnh đạo cấp trung và người lãnh đạo cấp trung sẽ là huấn luyện viên của cấp nhân viên. Việc hình thành trong tổ chức song sóng hai hệ thống để đạt mục tiêu, chắc chắn doanh nghiệp sẽ đạt kết quả đề ra.

Thay cho lời kết, ông cha ta trước kia từng dạy “không thầy đố mày làm nên”, trong nền kinh tế trí thức lời dạy này càng trở nên có giá trị. Nhưng để xác suất và mức độ đạt mục tiêu của tổ chức, các doanh nghiệp không nên dừng lại việc tìm kiếm những người thầy để trang bị kiến thức và kỹ năng cho nhân viên, mà các doanh nghiệp nên xây dựng và phát triển đội ngũ huấn luyện viên bằng việc xác định mỗi người lãnh đạo dù ở cấp độ nào đều phải thực hiện nhiệm vụ huấn luyện cho nhân viên cấp dưới của mình.